rolwissel
lege stoel
dubbelen
spiegelen
terzijde

Technieken

Rolwisseling

Rol wissel tussen Rechters en Veroordeelden

De meest belangrijke techniek in psychodrama is de rolwisseling.
Door het wisselen van de posities, maak je contact met gevoelens en gedachten die bij de ander(en) leven. Dat geeft informatie en mogelijkheden om het eigen vaste gedrag in situaties om te vormen tot meer adequaat gedrag. Een rolwisseling, op het juiste moment ingezet, kan belangrijke veranderingen in gang zetten.
Een psychodramaregisseur weet deze op de juiste momenten in te zetten.

Lege Stoel

Een lege stoel kan een vervanger zijn voor een abstract persoon, een plaats, een symbool of ding. In het algemeen helpt een lege stoel de protagonist contact te maken met waar de stoel voor staat en kan deze gevoelens en woorden losmaken die nodig zijn voor het proces van de protagonist.
De plaats in de ruimte van deze stoel kan van grote betekenis zijn voor de onderliggende gevoelens en de onuitgesproken boodschappen van de protagonist. Soms heeft de lege stoel zoveel kracht en kan het zo iets angstaanjagende voorstellen dat de protagonist de andere kant op moet kijken of een stap terug moet doen, voordat het mogelijk wordt in gesprek te gaan.
Soms is het nodig om rolwisselingen te doen met de lege stoel. Hierdoor worden antwoorden gevonden en de kwesties die spelen belicht. Conflicten die in de persoon spelen ontwaren zich.

Dubbelen

Het dubbelen in psychodrama wordt gedaan door één of meerdere groepsleden of de hulp van de regisseur.
Het dubbelen gebeurt door in de nabijheid van de protagonist te gaan staan en fysiek waar te nemen wat de protagonist voelt en denkt. Doordat de dubbel niet helemaal de plaats inneemt van de protagonist kan deze meestal verwoorden wat deze voelt en denkt, maar zelf niet onder woorden kan brengen. De dubbel gedraagt zich als een ondersteunende vriend(in).

De dubbel is altijd inzetbaar maar is speciaal van nut als de protagonist vast lijkt te zitten en geen enkele mogelijkheid ziet om iets te doen of een volgende stap te zetten.

Het dubbelen betrekt de groep meer bij het proces van de protagonist en zorgt voor een mogelijkheid meer contact en ondersteuning te voelen met name bij moeilijke situaties uit het verleden waar isolement een onderdeel van was.

Spiegelen

Spiegelen is een manier om de protagonist zichzelf te laten zien in de opgebouwde scène. Iemand uit de groep of de hulpego neemt de plaats is van de protagonist en de protagonist kijkt als koorlid naar zichzelf in de scène. Het is bijzonder nuttig in situaties waarin bijvoorbeeld het effect van lichaamshouding of uitstraling een grote rol speelt. Degene die spiegelt kan worden gevraagd om iets te overdrijven, om de protagonist uit te dagen om de gevoelens in de scène naar de juiste proporties terug te brengen.
Moreno zei dat het belangrijkste doel van deze techniek is “het provoceren en shockeren van de protagonist om die in beweging te krijgen”.

Terzijde

De terzijde wordt in een psychodrama gebruikt om, los van de situatie, even te overleggen met de protagonist. Het is een wonderlijke manier van meta-communicatie ter verheldering van iets of om als regisseur meer informatie te verkrijgen. Ondanks dat de protagonist verdiept is in het eigen spel of de scène is het toch mogelijk daar even uit te ontsnappen door een terzijde. Het is een “onderonsje” waarin een afspraakje gemaakt kan worden over vertrouwelijkheid of een ontsnapping uit een gewetensconflict.
In de terzijde wordt met de ander gesproken langs de hand. “Onder ons gezegd…”

© Copyright - Instituut voor Psychodrama