Monodrama

/in /door

Een monodrama is een psychodrama met twee deelnemers: de protagonist en de therapeut. De therapeut kan allerlei rollen spelen en met terzijdes het proces met de protagonist bespreken.
Als de protagonist een hoge weerstand heeft, kan het confronterend, edoch zeer heilzaam werken, een rolwisseling met de regisseur te doen. De cliënt ziet zo zijn eigen twijfels en trucs om de sessie niet echt aan te gaan.
Ze worden dan echter actief als hun eigen therapeut en geven in deze rol briljante interventies die werken als ze terug zijn in hun eigen rol.
Lege stoelen, kussens, papier kunnen een rol spelen in het op gang houden van het proces.

Maximizing / versterken en uitvergroten

/in /door

maximizing / versterken en uitvergroten
Protagonisten met veel weerstand krijgen vaak instructies om hun tegenwerking uit te vergroten. Op zulke momenten controleert de psychodramaturg de relatie door het symptoom paradoxaal voor te schrijven. De protagonist wordt gevraagd zijn/haar blokkades en/of houding van onverschilligheid te overdrijven.
Bijvoorbeeld een protagonist die alles op een cognitieve manier benadert, kan de instructie krijgen in een bepaalde periode alleen intellectuele praatjes te gebruiken. Of een theatrale protagonist die instructies krijgt alles te dramatiseren en niet-authentiek gedrag uit te vergroten.

Door het uitvergroten van de manier waarop zij hun weerstand uitvoeren, leren protagonisten hun verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag. Dit heeft een verhoogde mogelijkheid om te veranderen tot gevolg.

Het idee achter deze strategie is dat wie weerstand kan opbouwen deze ook weer af kan breken. De genezing hierbij is dat de protagonist zelf het initiatief kan nemen voor de verandering.

Lege stoel

/in /door

Een lege stoel kan een vervanger zijn voor een abstract persoon, een plaats, een symbool of ding. In het algemeen helpt een lege stoel de protagonist contact te maken met waar de stoel voor staat en kan deze gevoelens en woorden losmaken die nodig zijn voor het proces van de protagonist.
De plaats in de ruimte van deze stoel kan van grote betekenis zijn voor de onderliggende gevoelens en de onuitgesproken boodschappen van de protagonist. Soms heeft de lege stoel zoveel kracht en kan het zo iets angstaanjagende voorstellen dat de protagonist de andere kant op moet kijken of een stap terug moet doen, voordat het mogelijk wordt in gesprek te gaan.
Soms is het nodig om rolwisselingen te doen met de lege stoel. Hierdoor worden antwoorden gevonden en de kwesties die spelen belicht. Conflicten die in de persoon spelen ontwaren zich.

Koor

/in /door

het Koor
In psychodrama noemen we de groepsleden die geen protagonist zijn de koorleden, het koor. Grieks: chorus.
In het Griekse Theater verwoord het koor enz
Het koor kan in grote mate het gespeelde psychodrama “dragen”

Interactiedrama

/in /door

Het interactie-drama is als eerste genoemd door Nand Cuvelier. Hij maakte onderscheid tussen een psychodrama waarin intra-psychische onderwerpen worden uitgewerkt en een interactiedrama waarin interpersoonlijke zaken worden uitgewerkt.
Het is goed om dit onderscheid te maken omdat een interactie-drama iets eenvoudiger uit te voeren en te regisseren is. Hoewel in een psychodrama- sessie het intra-psychische en het interpersoonlijke elkaar kunnen afwisselen is het goed om bij bepaalde doelgroepen of in bepaalde trainingen de regie te beperken tot simulaties van werkelijke gebeurtenissen in een interactie-drama.
Het leiden van een intra-psychisch psychodrama vereist een goede scholing omdat het de interne structuur van mensen beïnvloed. De regisseur moet weten wat hij/zij doet.

Hulpego

/in /door

rollen van de auxilary ego (hulp ego)

Een hulpego (of in het Engels auxilary ego) is een groepslid of een co-trainer die helpt het psychodrama uit te werken. Een hulpego helpt de regisseur en de protagonist door informatie te geven uit de verschillende rollen.

Hij/zij doet dit door rollen aan te nemen: als stand-in, door te dubbelen, te spiegelen en te helpen bij rolwisselingen. En geeft expressie aan een rol van een andere persoon, een plaats, een gevoel of een object.

voordeel voor de groep:
Als groepsleden meedoen als hulpego in een psychodrama, maakt dit van een groepsbijeenkomst één van de meest dynamische en interactieve vormen van groepstherapie, waarbij groepscohesie en betrokkenheid bij het onderwerp sterk zijn.

voordeel voor de hulpego zelf:
Door actief te oefenen als hulpego kun je je persoonlijke rolrepertoire snel uitbreiden. Hierdoor groei je enorm als mens door de inzichten en het begrip van menselijke verhoudingen en de onderliggende motieven. Door het wisselen van de rollen vergroot je je eigen innerlijke ruimte en mogelijkheden.

de regisseur moet er slim mee omgaan:
Het inzetten van groepsleden als auxilaries vraagt een grote gevoeligheid en zorg van de regisseur / groepstherapeut om te verzekeren dat de groepsleden niet overdrijven of een rol/positie niet gebruiken om fantasieën over de groep en de spelende thema’s te manipuleren of herhalen.

Regisseur van groep

/in /door

Als leider van de groep zijn psychodramaturgen managers van het groepsproces, rekening houdend met interpersoonlijke relaties; uitgaande van het feit dat problemen beter opgelost kunnen worden in een sociale context dan in een privé setting.

Zij worden geholpen in hun rol als leider van de groep door kennis op het gebied van sociale psychologie, sociometrie, groepsdynamica, groepsprocessen, de stadia waarin een groep zich ontwikkelt, therapeutische factoren in groeps-psychotherapie en de verscheidene methoden in groepspsychotherapie.

Psychodramaturgen moeten de fundamenten van tijd en plaats kunnen organiseren. Zij moeten ook groepsnormen neerzetten over vertrouwe- lijkheid, lichamelijk contact, sociale contacten buiten de groep en verantwoordelijkheden tussen de groepsleden onderling.

Leider van de groep zijn houdt ook in: het koesteren van de doelen van de groep, het aanmoedigen van actieve deelname door alle groepsleden, het begeleiden van interactie en communicatie tussen hen en het verhelderen van de zich ontwikkelende relaties door gebruik van psychodramatechniek- en en door verbale interpretaties.

Maar volgens Moreno is de rol van director die van
” orchestrating, integrating, synthesizing, melting all the participants into a group”.

Enactment

/in /door

enactment / omzetten in actie
In een psychodrama worden deelnemers aangemoedigd om hun innerlijke wereld en hun ervaringen met anderen door dramatisering, rollenspel en zelfexpressie te laten zien.
Door iets in een in scène neer te zetten of te laten zien wordt dit duidelijker dan met woorden alleen.
Veel psychodramaturgen geloven dat de speciale mogelijkheden die psychodrama biedt, zit in het feit dat zowel verbale als non-verbale communicatie wordt gebruikt (Polansky & Harkins, 1969).
Acteren vanuit het eigen leven brengt ook het proces op gang van wat Moreno noemt “de surplus reality”. Hierbij kan de protagonist ervaren in een alsof (as-if) ervaring hoe zijn/haar gewenste werkelijkheid is.

Het moet duidelijk gezegd worden dat het waardevolle “acting out” in een psychodrama beperkt is tot de therapeutische setting. Moreno was daar helder over: irrationele, ongecontroleerde “acting out” in het leven zelf is schadelijk voor de cliënt en de omgeving en is totaal iets anders dan de gecontroleerde, helende enscenering in een psychodrama waarbij de director een regisserende rol speelt.

Droomdrama

/in /door

Vaak zegt men nu: dromen zijn bedrog. Maar er was een tijd dat dromen als een bron van waarheid en wijsheid werden gezien. In en achter dromen ontdekken we misschien licht en inzicht.
In een droomdrama speelt de protagonist een droom uit. Het droomdrama bestaat uit twee lagen: de eerste is de activiteit voor de droom en het naar bed gaan, daarna komt de droom zelf.
Vooral met repeterende dromen (b.v. met veel angst) is het met psychodrama goed mogelijk een andere wending te creëren waardoor de droom niet meer terugkomt.

Dubbelen

/in /door

Het dubbelen in psychodrama wordt gedaan door één of meerdere groepsleden of de hulp van de regisseur.
Het dubbelen gebeurt door in de nabijheid van de protagonist te gaan staan en fysiek waar te nemen wat de protagonist voelt en denkt. Doordat de dubbel niet helemaal de plaats inneemt van de protagonist kan deze meestal verwoorden wat deze voelt en denkt, maar zelf niet onder woorden kan brengen. De dubbel gedraagt zich als een ondersteunende vriend(in).

De dubbel is altijd inzetbaar maar is speciaal van nut als de protagonist vast lijkt te zitten en geen enkele mogelijkheid ziet om iets te doen of een volgende stap te zetten.

Het dubbelen betrekt de groep meer bij het proces van de protagonist en zorgt voor een mogelijkheid meer contact en ondersteuning te voelen met name bij moeilijke situaties uit het verleden waar isolement een onderdeel van was.